Новости
05.05.23
Ыам ыйын 4 күнүгэр Догдоҥо нэһилиэгин библиотекатыгар дьоһун тэрээһин буолан ааста. Ахтыы чааһа нэһилиэктэн төрүттээх поэт, фронтовик, учуутал Лэгэнтэй Майаҕастыырап төрөөбүтэ 110 сааһыгар ананна.
Петр Дмитриевич Сивцев баһылыктаах олохтоох дьаһалта, библиотека сүрүннүүр үлэһитэ Тамара Ивановна тэрээһини иилээн-саҕалаан ыыттылар. Кэлбит ыалдьыттар санаа атастастылар, урукку тэрээһиннэр устууларын көрдүлэр, кинигэ быыстапкатын ырытыытын иһиттилэр. Ахтыы тыллара истиҥнэрэ, дириҥ историялааҕа, урукку тэрээһиннэр материалларын сэҥээрбиттэрэ ыытааччылары астыннарда.
Кыттыыны ылбыт тэрилтэ салайааччыларыгар, үлэһиттэригэр, оҕолорго, аҕа саастаах дьоҥҥо ахтыыга кэлбит Л. Майаҕастыырап сиэннэрэ ис сүрэхтэн махтаннылар. Эһээлэрин хоһоонноох кинигэтэ эрээттэн эрээккэ, илииттэн илиигэ бэриллэн, сөбүлэммитэ талыллан тута сыанаҕа тахсан бар дьоҥҥо ааҕыллыбытыттан долгуйа үөрдүлэр.
04.05.23
Чугуруйары билбэт, хорсун-хоодуот санаалаах, кыайыыны уһансыбыт аҕа көлүөнэҕэ Үйэлэргэ умнуллубат Албан Аат!
"Тыыннааххын бар дьоҥҥор, дойдугар" медиаобзор Сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Геройа Федор Кузьмич Поповка анаммыт кинигэлэри Мэҥэ Хаҥаластааҕы киин библиотека библиограба Надежда Васильевна Сидорова сырдатар.
Cаха саллааттара Москва куорат көмүскэлигэр, Сталинград иһин кырыктаах кыргыһыытыгар, Ильмень күөл, Курскай Тоҕой, Днепр өрүс, Европа куораттарын босхолуур сэриигэ, Берлин куорат ылыытыгар хорсуннук сэриилэспиттэрэ. Элбэх мэтээлинэн, уордьанынан наҕараадаламмыттара.
Аҕа дойду Улуу сэриитигэр геройдуу быһыыны көрдөрбүт чулуу дьоммут патриотическай хорсун холобурдара көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн, кэнчээри ыччакка үтүө холобур буолаллар. Биир оннук чаҕылхай холобурунан биир дойдулаахпыт Сахаттан бастакы Советскай Союз Геройа Федор Кузьмич Попов буолар.
Мэҥэ Хаҥалас улууһун Улуу Кыайыыга анаммыт кинигэлэрин быыстапката.
19.04.23
Эмиэ кэрэ уһуктуу,
Күңңэ, күөххэ дьулуһуу…
Сааскы сырдык сандалга,
Үөрэр-көтөр кырдалга,
Кыыста көмүс өңүнэн
Нарын-намчы ньургуһун.
Кини-ыраас ыйдаңа,
Кини-тыыннаах сардаңа,
Күңңэ көстөр кэрэтин,
Кыыска уунар бэлэҕин!
Эмиэ тыаллыы сүүрээнэ,
Тыыннаах таптал күүрээнэ…
Ньургуһун! Хас сүрэҕи долгутан сырдыкка-кэрэҕэ ыңырбыт, хас ырыа ымыыта, тапталга билинии туоҺута буолбут, хас самныыны-кэхтиини барытын баһыйан олоххо угуйбут сибэкки буолаҕын?!
Саас саңардыы уһуктар Айылҕа Хотун арылхай харахтарын аргыый аһарын кэриэтэ, тоң буору тобулан сырдыкка тардыһа тыллыбыт кэрэ көстүүгэр да киһи кутун-сүрүн туттарар буоллаҕа…
Хара сир устун саас маңнай
Хааман иһэр кэрэтин!
Сэрэммиттии оргууй аҕай
Сири көрөн иһэбин…
Халдьаайы ахсын тэтэрэннэр
Ньургуһуннар үүммүттэр,
Таптал курдук нарын, сэмэй
Тыыннаах буолар эбиттэр.
Саха дьонугар былыр-былыргыттан харалдьыкка ньургуһун быгыыта-күүтүүлээх-кэтэһиилээх кэм. Кустук араас өңүнэн силигилии симэммит, нуолур солко күөх көбүөрүнэн долгуйа тэлгэммит уйгу-быйаң далбардаах самаан сайыммыт илдьитэ ньургуһун барахсан хас биирдии сүрэххэ ыраас санаа, нарын таптал, бүччүм дьол бэлиэтэ буоллаҕа! Ол да иһин тоң буору тобулан, чиң хаары силэйэн үрдүккэ, сырдыкка тардыһар кэрэчээн, нарынчаан сибэкки сүдү күүһүгэр сүгүрүйэбит, кини курдук модун сүрэхтээх, тулхадыйбат дьулуурдаах, ыраас-сырдык дууһалаах, кэрэ, истиң сыдьаайдаах буолуохпутун баҕарабыт!
Аан дойдуга ньургуһун сибэкки 20 арааһа үүнэр. Ол да иҺин 1984 сыллаахтан муус устар 19 күнүгэр аан дойдуга Ньургуһун күнэ бэлиэтэнэр.
Харалдьыкка сааһын аайытын тыллар
Кэрэ, нарын сибэкки,- ньургуһун, ньургуһунуом,
Сырдык, күнүм ыраас, чађылхай кыыма буолан
Ирбэт тоң буорга үүнэр дьикти сибэкки…
Ньургуһуннар тыллаллар,
Мин хонуубун толороллор,
Ньургуһуннар, ньургуһуннар
Сибэккилэр…
Улуу дьоппуон омуга саас аайы сакураҕа сүгүрүйэр. Буддистар лотос сибэккини үңэр таңара оңостоллор. Голландия аан дойдуга тюльпанынан аатырар. Саха норуота сандал саас, саңа сыл, олох бэриэччитинэн ньургуһуну билинэр.
Үчүгэй да буолар ньургуйан
Күн өңнөөх бастакы ньургуһун
Ып-ыраас амарах хараҕынан
Эрэнэ көрүнэр тулатын.
Тугу да, тугу да билиммэт
Дьолтон, күн санааттан ураты,
Ол иҺин тымныыттан сэрэммэт
Ньургуннук тобулар тоң буору.
Ньургуһунунан сирэйдээн биҺиги, Саха сирин олохтоохторо, айылҕаны, олоҕу таптаатахха, уһун тымныылаах, халың-элбэх хаардаах, кыҺыннаах, чэң муус буордаах дойдуга кып-кылгас сандал саас, самаан сайын элэс гынан ааһыахтарыгар диэри оттуу-мастыы охсон уһун кыһыңңа, салгыы олоххо бэлэмнэнэ охсорбутун, үөрүүнү да үөрүү, үлэни да үлэ курдук саныыр буоламмыт олорорбутун көрдөрүөхпүт, ытыктатыахпыт.
Ньургуһуннар, ньургуһуннар
Тулам маңан ньургуһуннар,
Сахам кыыҺа, саха дьоло,
Сандал маңан ньургуһуннар…
Ол курдук, күн-дьыл эргииринэн, сылга биирдэ, сандал саас күннээх көстүүтүнэн - сиэдэрэй көбүөр буолан тэлгэнэ, сири симии үүнэллэр ньургуһуннар хочолорго, алаастарга, кырдалларга, мырааннарга, ойуур саҕатыгар – Саха сиригэр барытыгар ньургуһун ыһыаҕа ыһыллар. Ньургуһун саңаттан тыллар!
Ньургуһуннар, ньургуһуннар,
Олох өрөгөйүн түстүүгүт.
Сир ийэни кэрэтитэр да эбит-
Күндү көстүүгүт
Олоҕу уруйдуур аар айылҕа
Алыптаах тыллыытын
Уйаҕас ырыата,
УҺун кыһынтан
УҺуктар уйулҕа
Тапталга талаһар ырата-
Ньургуһуннар, ньургуһуннар…
ЭҺигини кытары тэңңэ, эрэл кыымынан күөртэнэн, айылҕа улуу тыллыытынан көтөҕүллэн –уһуктар олоххо умсулҕан.
Умсугутар таптал. Умсугутар дьикти тыллыы. Хорсун, уйан ньургуҺуннуу тоң буору тобулар олоххо дьулуур, кыһалҕаны туоруур кытаанах тулуур.
Тоң кырсы тобулан тахсаңңын
Дьон-аймах сүрэҕин үөрдэҕин,
Саас бастың бэлэҕэ буолаңңын
Сарбынньах ньургуһун кэрэҕин.
Унаар күөх ньургуһун,
Уоҕура үүнэҕин,
Олохпут дьулуурун,
Оһуордаан симиигин.
Сарсыарда ньургуһун уһуктан,
Саһарҕа уутунан суунаҕын,
Көмүстээх дьиктини арыйан,
Көөчүктээн күлүмнүү тураҕын.
Эчи элбэхтэрин, эчи кэрэлэрин! Хонуу устун, сыһыы устун тыбыгырайа сүүрбүттэр, намчы төбөлөрүн күөкэтэн сири симии киэркэйэ үүммүттэр.
Күн таммахтара ньургуһуннар,
Чаҕылыйа, арылыйа,
Олоҕу таптыы үксүүгүт.
Күн сардаңалара ньургуһуннар,
Айыллыы, тыллыы дьолун
Айхаллыы, алгыы үүнэҕит!
Эһигини көрөөт чаҕаара
Күлэр оҕо саас! Талбаара,
Үөрэр эдэр саас! Дьолунан
Иэйэр эмэн саас!
НьургуҺун курдук, сайдыы күөнүгэр өрүү инники буолуоҕуң, олох туруорар уустуктарыттан толлубакка, иннибит хоту баран иһиэҕиң, нарыны, кэрэни кэрэхсиир дууһабытын сүтэримиэҕиң, бары этэңңэ буолуоҕуң!
Эдьиий Дора эппитинииң «Ньургуһун - өлбөт-сүппэт, ымыылаах, сырдык уһун тыыннаах сибэкки. Ньургуһун - саха омук ымыыта, кута-сүрэ. Саха олоххо тардыһыыта, көрүүтэ, тулуура-дьулуура, инникигэ эрэлэ ньургуһун курдук.
Ньургуһуну харыстааң! Куруук эһиэхэ ньургуһун тылла турдун! Өйгүт-санааҕыт саппаҕырбатын! Сыл аайы ньургуһуннуу Үрүң Күңңэ тардыстан тылла туруң! Дабайа туруң. Сырдык ыраас санаа төлөрүйдэҕэ, олохсуйдаҕа буоллун!»
Халдьаайыга ньургуһун
Саас тылларын тухары,
Кырдалларга күөрэгэй
Көрүлүүрүн тухары.
Үрүң күнүм халлааны
Сыдьаайарын тухары,
Ыраас санаа ырыа буолан
Ыллана туруо!