Ермолаев Рафаэль Дмитриевич-Баҕатаайыскай (1931‒2016)
«Баҕатаайыскай – саха Крылова»
Николай Габышев
Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан маҥнайгы уонна соҕотох саха народнай суруйааччыта 1931 с. ыам ыйын 1 күнүгэр Моорук нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумун, Саха Государственнай Университетын, Москватааҕы үрдүкү партийнай оскуоланы бүтэрбитэ. Саха сиринээҕи кинигэ издательствотыгар редакторынан, "Чуораанчык" сурунаал кылаабынай редакторынан үлэлээбитэ.
Айымньылара 1951 сылтан бэчээттэнэр. "Кытыан кымньыы" диэн үгэлэрин, хоһооннорун бастакы кинигэтэ 1957 с. бэчээттэммитэ. Сатирик-поэт быһыытынан киэҥник биллибитэ. "Уолаттар уонна кийииттэр" хоһоонунан романа туспа кинигэнэн тахсыбыта. "Бэйэҥ сулускун булуоҥ" роман, "Мөһүүрэлээх бөтүүктэр" сэһэн кинигэлэрин ааптара.
Рафаэль Баҕатаайыскай норуот таптаан ыллыыр ырыаларын тылын суруйбут лирическэй, гражданскай поэт быһыытынан эмиэ биллэр. Кэлин сылларга саха чулуу дьонноругар анаабыт поэмаларын бэчээттэппитэ, ахтыылары суруйбута.
Баҕатаайыскайга 2001с. СӨ народнай поэтын үрдүк аата иҥэриллибитэ, П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата буолбута. 1962 с. ССРС, 1991 с. СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
Кинигэлэрэ:
Кытыан кымньыы : үгэлэр, сатир. уонна лирич. хоhооннор. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1957. – 68 с.
Күн уоттаах Корея : хоhооннор. ‒- Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1959. – 36 с.
Сөрүүн сүүрээн : лирич. уонна сатир. хоhооннор. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1959. – 82 с.
Мэнигийээн мэтириэттэр : хоhооннор. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1961. – 48 с.
Уолаттар уонна кийииттэр : хоhооннор. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1964. – 216 с.
Мүччү-хаччы мүлүкүчүүстэр : кыра саастаах оҕолорго. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1969. – 44 с.
Yс муннук : хоhооннор, поэмалар. ‒Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1967. – 128 с.
Сай ортото : хоһооннор, поэмалар. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1972. ‒ 112 с.
Бэйэн сулускун булуоҥ : роман. ‒ Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1974. – 296 с.
1000 бытархайдар : үгэ-хоhоон. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1980. – 95 с. Дьону кытта дьоллоохпун: хоhооннор, поэмалар. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1981. – 239 с.
Сыралҕан : үгэ-хоhоон. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1983. – 88 с. Мөhүүрэлээх бөтүүктэр : сэhэн. – Дьокуускай, 1985. – 214 с. То же. Дьокуускай, 2011. – 286 с.
Быhый тыал : хоhооннор. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1986. – 80 с.
Тэргэн аартык : хоhооннор. – Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1989. – 125 с. Ыйдаҥа түүн : поэма. ‒ Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1991. – 95 с.
Тигээйи уйата : үгэ-хоhоон. – Дьокуускай : Бичик, 1996. – 216 с.
Сүгүрүйүү : поэмалар. – Дьокуускай : Бичик, 2001. – 320 с.
Алгыс курдук саныыбын : [ыстатыйалар, ахтыылар, хоhооннор]. ‒ Дьокуускай : Бичик, 2003. – 222 с.
Чаҕылыйаада – Даймонд : роман-очерк. – Дьокуускай : Бичик, 2006. – 272 с. Айымньылар толору хомуурунньуктара : 10 томнаах / Рафаэль Баҕатаайыскай ; [хомуйан оҥордулар К. Д. Уткин, филос. н. д., проф., акад. , М. П. Лыткина, С. Р. Ермолаева]. ‒ Дьокуускай : Сайдам, 2011‒2012.
Олох ‒ бүппэт таабырын : хоһооннор, поэма, сэһэн / Рафаэль Баҕатаайыскай, Сахаайа Ермолаева. ‒ Дьокуускай : Бичик, 2013. – 157 с.
Үспүйүөн : [роман] / Р. Багатайский, С. Ермолаева. ‒ Дьокуускай: Бичик, 2016. ‒ 218 с.
Белые снегири : стихи и поэма / автор. пер. С.Кузнецовой. – М.: Сов. писатель, 1982. – 82 с.
Певучий ручей : стихотворения / пер. Б.Романов, В.Макушевич. – М.: Современник, 1988. – 78 с.
***
Апросимов, А. М. Утумнааһын баара чахчы : саха народнай поэта Р. Д. Ермолаев‒Баҕатаайыскай 80 сааһыгар / А. М. Апросимов // Эркээйи. ‒ 2011. ‒ Бэс ыйын 15 к. ‒ С. 2.
Бурцев, А. А. "Феномен Рафаэля Багатайского", или Лирика поэта-сатирика / А. Бурцев // Полярная звезда. ‒ 2011. ‒ № 3. ‒ С. 40‒45.
Дьяконов, Н. “Бытархай” эрэ буолбатах / Н. Дьяконов // Эдэр коммунист. – 1981. – Сэтинньи 18 к. – С. 3.
Максимова, П. "Кытыан кымньыыттан" саҕалаан / П. Максимова // Саха сирэ. ‒ 2011. ‒ Ыам ыйын 17 к. ‒ С. 3.
Попов, Г. В. Кини дьоҕура – норуот күндү баайа // Кэрэхсиир киhи кэпсээннэрэ / Г. В. Попов. – Дьокуускай : Бичик, 2005. – С. 82‒86.
Руфов, С. Төрөөбүт күңңүнэн, Рафаэль! / С. Руфов // Кыым. ‒ 2013. ‒ Ыам ыйын 2 к. ‒ С. 33.
Сивцева‒Максимова, П. В. Рафаэль Баҕатаайыскай сатирата / П. Сивцева‒Максимова // Чолбон. ‒ 2006. ‒ № 5. ‒ С. 59‒66.
Уткин, К. Д. Вестник Свободы, Пространства и Времени : лит.-филос. обозрение творчества писателя Рафаэля Багатайского / К. Д. Уткин‒Нүһүлгэн ; [под общ. ред. Н. А. Расторгуевой]. ‒ Якутск : Бичик, 2000. – 248 с.
Чугунов, А. В. Дэгиттэр талаан / А. Чугунов // Күрүлгэн. ‒ 2011. ‒ № 6 (23). ‒ С. 95‒98.
Яковлева, В. Д. Своеобразие сатирических циклов в якутской поэзии: (на примере творчества Р. Багатайского) / В. Яковлева // Вопросы филологических наук. ‒ 2008. ‒ № 6. ‒ С. 20‒22.
***
Лауреат Государственной премии РС (Я) имени П.А.Ойунского Рафаэль Багатайский (Ермолаев Р.Д.) : биобиблиогр. указ. / сост. Н.А.Ханды. – Якутск, 1998.
Писатели Восточной Сибири : биобиблиогр. указ. В 2 т. – Иркутск‒Якутск, 1973. – Т. 1. ‒ С. 55‒56. – Т. 2. ‒ С. 209‒211.
Писатели земли Олонхо : биобиблиогр. справ. / [сост. : Д. В. Кириллин, В. Н. Павлова, С. Д. Шевков]. – Якутск : Бичик, 2000. – С. 213‒214.