Сосин Иннокентий Михайлович
СОСИН ИННОКЕНТИЙ МИХАЙЛОВИЧ
Сосин Иннокентий Михайлович (01.12.1928 -08.12. 2013) — прозаик, поэт, член СЖ России (1964), член СЖ России и Якутии (1991), заслуженный работник культуры РС(Я).
Родился в Алас-Морукском наслеге Мегинского (ныне Мегино-Кангаласского) улуса. Трудовую деятельность начал в колхозе пастухом, затем стал секретарем сельсовета, заведующим избой-читальней, заведующим отделом райкома ВЛКСМ. Окончил Якутский педагогический институт (1955), отделение журналистики высшей партийной школы при ЦК КПСС (1970). Работал учителем якутского языка и литературы в школах Мегино-Кангаласского улуса (1962—1968), редактором районной газеты, во время учебы в г. Москве преподавал якутскую литературу в театральном училище им. М. Щепкина. Был редактором Амгинской районной газеты, секретарем районной организации общества «Знание» (1979-1989), ответственным секретарем общества «Книга» по заречным районам (1989-1992), специалистом народного творчества Управления культуры Мегино-Кангаласского улуса (1993—2003).
Печатается с 1950 г. Литературную деятельность начинал как поэт-песенник. На его стихи создано более 60 песен, из которых многие стали популярными, такие, как «Биригэдьиир Марыына», «Мүрү-Мүрү барахсан» и др.
Первая книга «Айаннаан иhэн» вышла в 1959 г. В конце 70-х годов перешел на прозу, избрав главной темой своего творчества жизнь якутской детворы. Лучшие детские рассказы И. Сосина вошли в школьные хрестоматии. Сборник рассказов о воинах Великой Отечественной войны «Лена эбэбит кытылларыттан» (С Ленских берегов») был утвержден Министерством просвещения ЯАССР как пособие для внеклассного чтения.
Награжден медалями, почетным знаком «За достижение в культуре», знаком признания общества «Знание», «Гражданская доблесть» и др.
Почетный ветеран РС(Я), почетный старейшина РС(Я), почетный гражданин Мегино-Кангаласского улуса и Мюрюнского наслега Усть-Алданского улуса.
Произведения
Айаннаан иhэн : кэпсээннэр, очеркалар. — Якутскай : Саха сиринээӄи кинигэ изд-вота, 1959. - 55 с.
Сахсаахаан Сахаар кэпсээннэрэ. — Якутскай : Кинигэ. изд-вота, 1979. – 56 с.
Тыа саӄатыгар : айылӄа туhунан кэпсээннэр. — Якутскай : Кинигэ. изд-вота, 1981. – 80 с.
Кымырдаӄас үлэтигэр тахсыбата : кыра саастаах оскуола оӄолоругар. – Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1983. — 48 с.
Лена эбэбит кытылларыттан : кэпсээннэр. — Якутскай : Кинигэ. изд-вота, 1984. – 128 с.
ϴссө кэпсээ эрэ : кыра саастаах оскуола оӄолоругар. — Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1985. - 64 с.
Төрөөбүт ыырдарым : орто саастаах оскуола оӄолоругар. — Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1988. - 112 с.
Ойуурга моӄотой угуйар : кэпсээннэр. — Якутскай : Кинигэ. изд-вота, 1990. – 77 с.
Олох уустара : очеркалар. — Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1991. — 175 с.
Остуол ырыалара : ырыанньык / И. Сосин, Е. Ефремова, Н. Васильева – Дьокуускай, 1991. - 126 с.
Абааhы туhунан кэпсээннэр. — Дьокуускай : Ситим, 1993. - 47 с.
Төгүрүк сыл. - Дьокуускай, 1993. — 27 с. : ил.
Остуоруйалаах киэhэлэр : үгэ остуоруйаларынан сэhэн. — Дьокуускай : Бичик, 1995. – 104 с.
Алааhым аргыс тыала : сэhэн. — Дьокуускай : Бичик, 1996. - 208 с.
Ыллыахпын баӄардахпына : (ырыанньык) / Респ. норуот айымньытын дьиэтэ ; хомуйан оҥордо А. Н. Семенов. - Дьокуускай, 1998. — 79 с.
Күннэр - дьыллар саппаттар : ырыанньык / И. Сосин, Н. Васильева. — Майа, 2000. - 82 с.
Сахсаахаан : кыра уонна орто саастаах оӄолорго кэпсээннэр. - Дьокуускай : Бичик, 2000. - 112 с.
Майа сэлиэнньэтэ / И. Сосин, С. Тимофеев. — Дьокуускай. 2002. — 432 с.
Тураӄас сэргэ : [кэпсээннэр] / Д. Н. Мухин уруhуйдара. — Дьокуускай : Бичик, 2002.-176 с.
Мэҥэ Хаҥалас оӄо хараӄынан. — Москва : Востокиздат, 2003. — 176 с.
Yйэ аҥаарыгар чөмчөтөн : (хоhооннор, ырыалар). — Дьокуускай : ИИО РМНЦ НТ И А.Е. Кулаковского, 2003. — 158 с.
Амынньыкы : (улуу уус олоӄуттан сиhилээhиннэр) / И. М. Сосин ; Хомус Аан дойдутааӄы Киинэ - Дьокуускай : Изд-во СО РАН, Якут, фил., 2004. — 85 с. : ил.
Көттөххө Күтөрдүү көтүөххэ : хоhооннор. — Майа, 2005. — 36 с.
Брызгалов Роман Иванович — учуутал, буойун, салайааччы / [хомуйан онордулар: В.П. Брызгалова, И. М. Сосин ; ред. И. М. Сосин]. — Дьокуускай : СГУ изд-вота, 2006. -145 с. : [11 ] л. ил.
Культура эстафетата айанныыр / И. Сосин ; Саха Респ. Президенин дьиэ кэргэн уонна оӄо-аймах дьыалатыгар ком., муницип. оройуон «Мэҥэ Хаҥалас улууhа», культура уонна сайдыы упр. ; [киирии тылы суруйда А. Е. Сергучев]. — Дьокуускай : [И. с.], 2006. -111 с. : [8] л. ил.
Ырыа уhун үйэлээбит киhитэ : (Күннүк Уурастыырап туhунан ахтыылар) / [киирии тыл аапт.уонна ред. Н. Е. Винокуро-Урсун]. — Дьокуускай : [И. с.], 2007. — 72 с. : ил.
Айылӄалыын алтыhан : кэпсээннэр. — Дьокуускай : Бичик, 2008. — 176 с. : ил.
Эргэ өтөх хоноhото : кэпсээннэр. — Дьокуускай : Бичик. — 2008 . — 96 с.
Бар дьон махтала – күндү. — Дьокуускай : Бичик, 2009. — 78 с., ил.
Күн - дьыл билгэтэ / [Н. Т. Дьячковскай уруhуйдара]. — Дьокуускай : Бичик, 2010. -64 с. : ил.
Кыайыыны уhансыбыт ырыалар : сэрии кэминээӄи маассабай ырыалар / И. Сосин ; Мэҥэ Хаҥалас улууhун сэрии уонна үлэ бэтэрээннэрин сэбиэтэ. — Дьокуускай : Компания «Дани Алмас», 2010. - 112 с.
Моорук нэhилиэгэ. — Дьокуускай : Сайдам, 2010. — 446 с.
Сахалыы күнү-дьылы билгэлээhин. — Дьокуускай : Бичик, 2010.
Алаас ахтыӄаннаах ырыалара : ырыалар, хоhооннор. — Дьокуускай : Сайдам, 2011. - 48 с.
Хассыган төҥүргэhэ : В. Н. Порядин туhунан сэhэн-уочарк. — Дьокуускай : Бичик, 2012. - 136 с. : [14] л. ил., портр.
Yтүө үгэс үйэлэри уҥуордуур : Мэҥэ Хаҥалас улууhугар култуура уонна спорт эстафетатын 55 сыла : хроникалар, бэлиэтээhиннэр, ахтыылар / Мэҥэ Хаҥалас улууhун култуураӄа уонна духуобунаска упр. — Дьокуускай : Сайдам, 2012. — 232 с. : [31] л. ил., портр.
Yөннээх тыллаах Киэсэ Суосун. — Дьокуускай : Сайдам, 2012. — 63 с.
Дойдум уhун үйэлээхтэрэ. — Дьокуускай : Сайдам, 2013. — 160 с. : портр.
Манчаары дохсун олоӄо оӄо хараӄынан : (тэттик кэпсээннэринэн сэhэн) / [сост. А.М. Константинова]. — Дьокуускай : Дани-Алмас, 2013. — 150 с. : ил.
Ол-бу…олбу-солбу тойуктар : хоhооннор, ырыалар, кыра кэпсээннэр. — Дьокуускай : Сайдам, 2013. - 77 с.
Суон сурахтаах Суола үрэх : уочаркалар, эсселар, бэлиэтээhиннэр / [эппиэттиир эрэдээктэр С. С. Адамова-Алтан Кыыс ; худуоhунньук С. И. Барахова-Ымыы]. - Дьокуускай : Алаас, 2013-2016
Кн. 1- 2013. — 599 с. : [4] л. ил.
Кн. 2.- 2016. — 656 с. : ил., портр.
Тапталы сүрэхтэр айаллар : [хоhооннор, кэпсээннэр]. — Дьокуускай : Сайдам, 2013.- 63 с.
Уйулӄам уйан убайдара : ахтыылар. — Дьокуускай : Бичик, 2013. - 272 с.
Аммаӄа аат ааттаан. — Дьокуускай : [Сайдам], 2014. — 239 с. : [8] л. ил., портр.
Добдурӄа саӄана : кэпсээннэр. — Дьокуускай : Бичик, 2014. — 175 с.
Олох эрэhэтэ : [сэhэн] / [аан тыл аапт. Степан Скрябин]. — Дьокуускай : Сайдам, 2017.- 287 с. : ил., портр.
О жизни и творчестве
Дьяконова, О. Н. Алаас ахтылӄаннаах ырыаhыта / О. Н. Дьяконова ; Саха Респ. Президенин иhинэн дьиэ-кэргэн уонна oӄo-аймах дьыалаларыгар ком. — Дьокуускай, 2002. – 68 с. : фот.
Тыа сирин кэрэhитэ : суруйааччы И. М. Сосин төрөөбүтэ 80 сааhын туолуутугар биобиблиогр. ыйынньык / «Мэҥэ Хаҥалас улууhа (оройуона)» муницип. тэриллии киннэммит б-каларын тиhигэ, «Моорук нэhилиэгэ» муницип. тэриллии дьаhалтата ; [хомуйан, бэчээккэ бэлэмнээтэ Л. В. Иванова ; аан тыл авт. Н. Н. Скрябин]. — Дьокуускай : Офсет, 2009. - 134 с. : [4] л. цв. ил.
Знатные люди Мегино-Кангаласского улуса : биобиблиогр. справ. / Адм. муницип.| р-на «Мегино-Кангалас. улус», Межпоселен. централиз. библ. система ; [сост. К. Н. Попова]. - Москва : ГРАФПРЕСС, 2007. - 719 с.
См., с. 566—567.
Энциклопедический словарь Якутии / Акад. наук РС(Я). - Новосибирск : Наука, 2018.-518 с.
О нем, с. 401.